Međunarodni filmski festival u Karlovim Varima održava se ove godine po 48. put od 28. juna do 6. jula. Nekadašnji “Kan istočne Evrope” je nestankom same istočne Evrope u političkom smislu prilično izgubio na prestižu i značaju, ali se i dalje trudi da održi nivo kvaliteta u čemu mu pomažu prateći programi i neizbežne holivudske i evropske zvezde. Za filmadžije sa prostora bivše Jugoslavije Karlovi Vari su uvek bili plodno tlo za promociju, a ove godine u različitim programima se nalazi sedam filmova iz regiona.
Karlovi Vari su status festivala A klase dobili u vreme pre pada Berlinskog zida, kao i festival u Moskvi, i to su jedina dva istočnoevropska festivala sa tim statusom. Dok je Moskva iz očigledno političkih razloga bila ocenjena najvišom klasom, Karlovi Vari su sve do devedesetih opravdavali ukazano poverenje i smatrani su festivalom nivoa Berlinala.
Ali kako se sve promenilo posle pada komunizma, tako su i Karlovi Vari počeli da gube na značaju- kao, uostalom, i samo Berlinale. Dok su sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka mnogi velikani istočnoevropskog, ali i zapadnoevropskog i američkog filma svoje svetske premijere imali baš u Karlovim Varima, danas je situacija prilično drugačija. Producenti i distributeri “gađaju” prevashodno Kan, Veneciju i Toronto, zatim Berlin i Sandens, pa Lokarno, i eventualno San Sebastijan (prevashodno za filmove sa španskog govornog područja) a Karlovi Vari postepeno dobijaju imidž “festivala otpadaka”- filmova koji nisu uspeli da nađu mesto na prestižnijim smotrama. Tako, na primer, činjenicu da će film Mišela Gondrija Mood Indigo sa Odri Tatu otvoriti ovaj festival, možemo tumačiti i kao vrlo realnu mogućnost da najnoviji rad reditelja najpoznatijeg po filmu Večiti sjaj besprekornog uma nije baš opravdao očekivanja.
Kad je istočna Evropa u političkom smislu počela postepeno da nestaje priključivanjem Evropskoj uniji, SFR Jugoslavija se brzo i krvavo raspala, a sada izgleda kao da će se, kad-tad, opet okupiti u drugoj vrsti zajednice. Slovenija je odavno tamo, a Hrvatska ulazi baš tokom festivala u Karlovim Varima, dok Srbija čeka datum za pregovore.
Simbolično (što svakako nije bila namera organizatora, ali protumačimo to kako odgovara ovom tekstu), svoju prvu projekciju na festivalu će 1. jula, na dan ulaska Hrvatske u EU, imati igrano-dokumentarni film “Velvet Terrorists” rediteljskog trojca Ivan Ostrohovski, Pavol Pekarčik i Peter Kerekeš, koprodukcija između Češke, Slovačke i Hrvatske, koji govori o trojici političkih osuđenika iz vremena Čehoslovačke. Ovaj film nalazi se u takmičarskom programu East of the West, posvećenom isključivo istočnoevropskom filmu, a pored njega tu su još tri filma iz ex-YU: koprodukcija Slovenije, Hrvatske i Danske “Dual” (Dvojina) Nejca Gazvode, čiji je debitantski film Izlet uspešno pohodio svetske festivale pre dve godine, nakon premijere u Sarajevu; zatim, “Adria Blues” Miroslava Mandića, najpoznatijeg kao jednog od scenarista i reditelja originalne “Top liste Nadrealista”, film nastao u koprodukciji Slovenije, Hrvatske i BiH; i konačno, “Odumiranje” Miloša Pušića koga znamo po filmu “Jesen u mojoj ulici”, u koprodukciji Srbije i Švajcarske. Sva tri filma u ovom programu imaju svoje svetske premijere.
U glavnoj konkurenciji našao se stari znanac festivala Vinko Brešan sa hrvatsko-srpskom koprodukcijom “Svećenikova djeca” koja je u Hrvatskoj prodala skoro 160.000 ulaznica. Brešan je u Karlovim Varima već osvojio nekoliko nagrada: za najbolju režiju za “Maršala” 2000. godine, nagradu Filip Moris (koja više ne postoji) za Svjedoke 2004. i nagradu FIPRESCI 2009. za “Nije kraj”.
U dokumentarnoj konkurenciji će svoju međunarodnu premijeru imati i “Gangster te voli” hrvatskog reditelja Nebojše Slijepčevića, koji je osvojio publiku na ZagrebDoxu i na nedavno održanom Festivalu mediteranskog filma u Splitu. U sekciji Out of the Past, svetsku premijeru će imati dokumentarac “Okupacija, 27. slika” Pave Marinkovića, o karijeri Lordana Zafranovića od studentskih dana na praškom FAMU do njegovog najznačajnijeg filma “Okupacija u 26 slika”. Naravno, opet se radi o koprodukciji, između Češke i Hrvatske. I konačno, u pratećem, netakmičarskom programu Horizons, koji okuplja najznačajnije filmove sa velikih festivala, biće prikazana i “Epizoda u životu berača željeza” Danisa Tanovića, koja je osvojila dva Srebrna medveda u Berlinu.
U glavnom takmičarskom programu se, među 14 filmova, pored “Svećenikove djece” nalaze još četiri iz istočne Evrope, jedan iz SAD i jedan iz Izraela, a ostali pripadaju zapadnoj Evropi. Iskusan posmatrač bi na prvi pogled mogao da oceni da su možda upravo ti istočnoevropski filmovi među uspešnijim ostvarenjima u konkurenciji, dok su ostali “upali” nakon što su ih odbili prestižniji festivali. Naravno, i festivalski cirkus ima svoju političku stranu, i u kombinaciji sa voljom i rasploženjem selektora ili komisija koje biraju filmove za festivale, to ne mora ništa da znači, ali ne sećam se da se u poslednjih nekoliko godina iko vratio iz Karlovih Vari zadovoljan izborom filmova u takmičarskim programima.
Izveštaj sa lica mesta i potvrda ili opovrgavanje ovih pretpostavki slede posle završetka festivala.
